Verre vrolijke vrienden

MIJN VRIENDEN
"We houden contact!" zeiden we net voor ons Tanzaniaans avontuur. 5 maanden later merk ik dat dit ook geruisloos kan zijn. En dat is oké.
Letterlijk afstand nemen werkt verhelderend. Daardoor besef ik nu beter wie ik graag zie. En dat heeft weinig met contact houden te maken. Ik mis sommige vrienden echt. Ik wil hen zien, met hen praten en ervaringen delen. Hunkerend denk ik aan onze café-bezoeken, culturele uitstappen, literaire besprekingen, gedeelde humor, etentjes, hun positiviteit, hun inspiratie, hun luisterend oor ...... Terwijl ik dat vroeger als vanzelfsprekend zag. Eigenlijk is vriendschap toch een apart concept. Volgens de één is vriendschap het allerbelangrijkste. Volgens de ander is het overroepen, een illusie.
Iedereen heeft vrienden. Iedereen benoemt dat. En iedereen worstelt er nu en dan mee. En toch bestaat er geen vriendschap-voor-dummies. Zelfs geen feestdag of belangengroep. Ik deel graag wat weetjes en gedachten daarover.
WETENSCHAPPELIJKE VRIENDEN
Op korte tijd kwam ik drie onderstaande onderzoeken tegen.
De Nederlandse socioloog Gerald Mollenhorst besluit dat vriendschap gemiddeld zeven jaar duurt. Dat lijkt kort en toch is het ook logisch. Als ik bedenk hoe ik de voorbije jaren evolueerde van student psychologie naar freelancer dan kan het niet anders dat sommigen van mijn toenmalige vrienden anders evolueerden in interesses, sport, concertliefde en daardoor contact verliezen.
Een ander onderzoek choqueerde me meer; volgens de Universiteiten van Tel Aviv en Massachusetts is slechts 50% van de vriendschappen wederzijds. Als ik mijn vrienden afga zijn er misschien enkele waarbij ik twijfel maar 5 op 10 die ik minder vriend beschouw dan zij mij, dat is veel. Maar wat betekent vriendschap eigenlijk voor mij? En wat betekent dat voor mijn vrienden? Is een verschillende invulling de oorzaak hiervan? Of eerder verbloemde communicatie? Wie is eigenlijk je goede vriend? Onder vrienden bestaan geen beloftes of garanties. En we vieren geen jubileums na 5 jaar vriendschap. Met mijn vriendin daarentegen bouwen we die bevestiging onbewust in: samen huren in nieuwe stad, samen appartement kopen, samen naar Afrika... Zou dat het verschil kunnen maken?
Ik herinner me nog een experiment waaruit bleek dat nabijheid een hele bepalende factor is bij het maken van nieuwe vrienden. Mensen die dicht bij een trap woonden (dus waar mensen veel passeren) hebben gemiddeld meer vrienden dan mensen verder uit de gang. Enkel de passage van de trap vergroot de kans op een vriendschap. Ook dat merk ik goed na 5 maanden Tanzania. Elkaar tegen het lijf lopen gebeurt niet en dat kan zich vertalen zich in geruisloze communicatie. Uit het oog, uit het hart?!
Vanuit deze invalshoeken keek ik naar mijn prille vriendschappen in Tanzania.

NIEUWE VRIENDEN
Ik kreeg hier de voorbije maanden de kans om eens helemaal opnieuw te beginnen.
Iedereen die ik tegenkwam was nieuw. Ik ontmoette 120 mensen tijdens mijn eerste VSO-conferentie. 5 maanden later zijn de gevormde VSO-kameraadschappen opgebouwd met diegene die mij die eerste dag al raakten. Mijn buikgevoel begeleidt me blijkbaar heel sterk. Dit experimentje oversteeg kleur en cultuur. Ik merk wel dat vriendschap hier toch een andere lading heeft.
Ik heb wat Afrikaanse vrienden gemaakt, veel zelfs als ik hoor wie mij hier allemaal rafiki (Swahili voor vriend) noemt. Elke dag wandel ik 30 minuten naar het kantoor en terug. Tientallen Tanzanianen begroeten me met opgestoken duimen, een knipoog of glimlach. Zo passeer ik regelmatig oudere dames die al zittend op de grond stenen aan het kappen zijn. Verkrampt, stoffig en gefocust op steen en vingers roepen ze me elke keer de meest uitgebreide begroetingen toe, steeds voorafgegaan door rafiki.
Het begrip vriend word hier dus sneller gebruikt; als aanspreking, begroeting op straat of als commercieel trucje. Ook mijn manager noemt me vriend, we spreken zelf regelmatig af op zaterdagvoormiddag of laat na het werk. We werken, bespreken verder en delen nu en dan iets privé. In België behoud ik toch meer professionele afstand. Sommige Tanzaniaanse collega's zien me als hun grote blanke vriend en willen snel samen op de foto en op Facebook, ook al deelden we slechts enkele woorden. Zelfs een toevallige passant tijdens een wandeling in Kigoma, smst me sinds enkele weken bijna dagelijks in gebrekkig Engels om te horen hoe het is. Is vrienden maken dan moeilijker in België?
Volgens schrijver Joost Vandecasteelde is dat zo. Hij vertelde tijdens een recent interview dat hij heel graag nog een nieuwe vriend wil. Hij stelt echter vast dat het als 37-jarige niet evident is om nieuwe vrienden te maken buiten je eigen netwerk. Het is alsof iedereen dan reeds genoeg vrienden heeft en het is ook niet gebruikelijk zomaar op iemand af te stappen.
Het lijkt wel wat taboe om daarover te praten. Net zoals over het aantal vrienden, onderlinge wrijvingen en een eventuele stopzetting. Want wat doen we eigenlijk als die vriendschap niet meer zo goed loopt?

ECHTE VRIENDEN
Dat thema komt subliem aan bod in het majestueuze boek dat ik van een goede vriend kreeg: "Gloed" van Sándar Márai, een klassieker over levenslange vriendschap, waarheid en leugens. Een spannende en wrede nachtelijke dialoog tussen twee goede vrienden die beiden op zoek zijn naar hun waarheid. Maar die eigenlijk toch al kennen en niet erkennen want dat impliceert het einde van die vriendschap.
Binnen meerdere coachings verschijnen zo'n spanningen eerder subtiel op de achtergrond maar wel schreeuwend om aandacht. Zo hoorde ik tijdens een coachingstraject een vergelijkbaar verhaal van twee jeugdvrienden die eigenlijk uit elkaar gegroeid waren. Er restte weinig overlap enkel irritatie. Maar hun levens waren sterk door elkaar heen verweven; dezelfde sportclub en gemeenschappelijke vrienden. Er werd gemeden en vermeden maar niet gepraat uit schrik voor de gevolgen.
Ik denk dat velen dit herkennen. We willen zo graag onze vrienden sparen, niet kwetsen en vooral behouden. Ook al wringt het en voelt het niet (meer) goed.
Praten en eerlijk benoemen lijkt mij een aangewezen eerste stap. Deel op een uitgekozen tijdstip wat jij voelt en wat deze vriendschap met jou doet. En durf dan in dialoog gaan. Soms kan het verstrijken van de tijd je ook helpen, sommige zaken doven immers pijnloos uit. Zo niet, is het belangrijk naar jezelf te luisteren. Misschien kan je enkele afspraken maken, de intensiteit verminderen en afstand nemen. Als dat niet lukt, vind ik beëindigen een goed alternatief. Je bewijst jezelf een dienst en je geeft je vriend een groeikans. Ikzelf heb dat enkele keren gedaan en was aangenaam verrast door de reactie, en dat kan een vriendschap ineens een heel nieuwe impuls geven. Want uiteindelijk is het met vriendschap toch als met elke relatie; luisteren, praten, bijsturen en groeien.
En zeggen dat je hen graag ziet.
Dat ga ik alleszins doen als ik terug ben. Mijn vrienden eens goed knuffelen en bedanken. Want dat doe ik eigenlijk veel te weinig.
PS Elke overeenkomst met bestaande personen is van fictieve aard, tenzij jij er jezelf in herkent.